Krakowski Szlak Techniki. Relacja ze spaceru

Kraków ciągle mnie zaskakuje. Podczas jesiennego spaceru dał się odkryć ze strony, która z tym miastem raczej się nie kojarzy. Bo gdzie tam koło Sukiennic i Wawelu elektrownie, gazownie i fabryki? A jednak! W Grodzie Kraka miłośnicy zabytków techniki także znajda coś dla siebie, w dodatku nie muszą błąkać się po mieście, bo powstał dla nich specjalny szlak tematyczny! Krakowski Szlak Techniki stworzono w 2006 r. z inicjatywy Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie. Łączy siedemnaście obiektów, których wspólnym mianownikiem jest  przemysłowa przeszłość. Wiedzie przez najciekawsze dzielnice miasta - od Starego Miasta przez Kazimierz po Podgórze. Tyle tytułem wstępu. To co, zaczynamy?

Krakowski Szlak techniki - w sercu Krakowa

Startujemy z miejsca, gdzie większość przybywających do Krakowa rozpoczyna przygodę z miastem, z pl. Jana Nowaka Jeziorańskiego, położonego vis-à-vis Dworca Kolejowego (wiele osób także tu wycieczkę do Krakowa kończy, z racji pobliskiej Galerii Krakowskiej). Pierwszy obiekt na Krakowskim Szlaku Techniki to budynek Dworca, powstały w latach 1844 - 1847. Był jednym z najpiękniejszych w Galicji. Dziś pełni raczej funkcje wystawiennicze, chyba jeszcze nie do końca znaleziono pomysł na jego adaptację. 

Przechodzimy nad ulicą Lubicz po charakterystycznej kładce z niebieskimi kutymi poręczami. Obok znajduje się wiadukt kolejowy. To nasz kolejny przystanek. Wiadukt zaprojektowany u schyłku XIX wieku przez inż. Talowskiego (to ten sam, który zaprojektował cudne kamienice Pod Śpiewająca Żabą i Festina lente na ul. Retoryka) usprawnił ruch drogowy, co więcej był jednym z pierwszych dwupoziomowych skrzyżowań w Krakowie.

Idziemy dalej ul. Lubicz i docieramy do dawnego browaru Goetzów. U progu XX wieku był to jeden z największych zakładów przemysłowych w Krakowie, a dziś to dość luksusowy kompleks mieszkalno - usługowy. 

Teraz kierujemy się w stronę Plant. Na tyłach teatru im. Juliusza Słowackiego znajduje się dawna elektrownia teatru miejskiego zwana poetycko Domem Machin. Elektrownia zbudowana w stylu secesyjnym, ładnie wkomponowana w bryłę budynku  budziła niegdyś wiele kontrowersji, zarzucano jej pretensjonalność i nieprzystawanie formy do przeznaczenia. 

Wędrujemy ul. Św. Krzyża i natrafiamy na najsmutniejszy budynek na całym szlaku, czyli dawną Kuźnię Zieleniewskich. Dlaczego najsmutniejszy? Pochodzący z poł. XIX wieku budynek runął kilka lat temu i teraz trwają prace zabezpieczające, ale trudno powiedzieć, jak skończa się one dla zabytku.

Kolejny obiekt na szlaku mijam prawie codziennie. To neogotycka Strażnica Pożarnicza przy obecnej ul. Westerplatte wybudowana w latach 1877 - 1879. Obiekt prawie nie zmienił się i do dziś służy Straży Pożarnej. Stąd już mam blisko pod Halę Targową (gdzie w każdą niedzielę odbywa się pchli targ, który serdecznie Wam polecam). Mnie interesuje pięcioprzęsłowy most kolejowy. Pomyśleć, że kiedyś pod nim szumiały fale starego koryta Wisły, a teraz most stał się wiaduktem nad szeroką drogą.

Kolejny obiekt znajduje się na ul. Miodowej, tuz obok cmentarza żydowskiego. To niepozorny przepust drogowy z piaskowca z 1855 r. 

Elektrownia Krakowska przy ul. Dajwór to kolejne miejsce poprzemysłowe zamieniane na mieszkania. To właśnie tej elektrowni miasto zawdzięcza oświetlenie elektryczne Plant w 1913 r. 

Najstarsza krakowska zajezdnia tramwajowa, obecnie użytkowana przez Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie powstała w 1882 r. Obecnie w sezonie wakacyjnym można wybrać się na przejażdżkę zabytkową krakowską linią muzealną o numerze 0, mającą swój początek właśnie w starej zajezdni.

Na tym brzegu Wisły pozostała nam jeszcze gazownia, obiekt dla miasta ważny, bo przed pojawieniem się elektrowni to dzięki niemu krakowskie ulice nie ginęły w mroku. Pierwsza gazowa latarnia zabłysła 22 grudnia 1857 r.

Krakowski Szlak Techniki - po tamtej stronie Wisły

Idziemy nad rzekę! W miejscu obecnej kładki Ojca Bernatka do 1925 r. znajdował się Most Podgórski, z którego do dziś zachowały się jedynie murowane przyczółki. Bulwarami Wiślanymi docieramy do Mostu Piłsudskiego, czyli tzw. Czwartego albo Żółwiego Mostu otwartego w 1933 r. Kolejny obiekt, budynek dawnej elektrowni podgórskiej jest obecnie chyba najbardziej rzucającym się w oczy i rozpoznawalnym elementem nabrzeża, a to za sprawą otwartej w 2014 r. nowej siedziby Cricoteki - Muzeum Tadeusza Kantora (kilk!).

Powiem Wam, że po tych ładnych sześciu kilometrach po mieście byłam już trochę zmęczona, a jeszcze trafiłam na wykopki pod powstającą łącznicą kolejową, przeszłam przez rowy, obejścia i objazdy, żeby dostać się na ul. Lipową, do dwóch ostatnich obiektów. Centrum Szkła i Ceramiki Lipowa 3 nie zachwyciło ciekawą fasadą, ale przez okno zobaczyłam sklepik. Lubię takie zbieracze kurzu, to weszłam. Pani przy ladzie zapytała czy chce zobaczyć pokaz formowania  szkła na żywo. Pytanie! I już po chwili znalazłam się w sporej hali, gdzie na podwyższeniu stały trzy piece i dwóch panów. No i wsiąkłam na godziny. Mimo wysokiej temperatury (w piecu 1150 stopni C, w hali trochę mniej) nie mogłam oderwać oczu od cudów, które powstawały z roztopionej szklanej masy i za pomocą historycznych już narzędzi.

Sama miałam udział przy formowaniu łabędzia (co mogliście zobaczyć na profilu Poboczem Drogi na facebooku), który ku mojej rozpaczy skończył w wiadrze z odpadami. Ale stworzyliśmy różę, kota, sopelki i mnóstwo innych rzeczy. Zabawa była doskonała. Na piętrze obejrzałam jeszcze wystawę historii i techniki powstawania szkła, oraz szklanych przedmiotów, które stworzyli bardziej utalentowani ode mnie artyści.

Ostatnim punktem Krakowskiego Szlaku Techniki jest Fabryka Emalia Oskara Schindlera, w której obecnie mieści się oddział Muzeum Historycznego Miasta Krakowa. Ale to już temat na kolejna opowieść.

Informacje praktyczne:

Czas przejścia: 1,5 godziny + zwiedzanie Centrum Ceramiki (min. godzina) + Fabryki Schindlera (tu już bardzo ciężko oszacować czas, ale dwie godziny liczcie lekko)

długość trasy: około 6 km

Mapę szlaku i wszelkie informacje o szlaku znajdziecie na stronie Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie

Obiekty (niestety nie wszystkie) oznaczone są dwoma kołami zębatymi z krótką informacją, po polsku i angielsku.

Trasa jest zaplanowana z głową, idziemy sobie jak po sznurku, ale nieznającym topografii Krakowa mapa się przyda.